Η Ανθρώπινη Διάσταση της Οφειλής

Οι οφειλέτες δεν είναι απλά αριθμοί ή «κόκκινα δάνεια» στα χαρτοφυλάκια των funds. Είναι οικογένειες, ηλικιωμένοι, νέοι που προσπαθούν να ξεκινήσουν τη ζωή τους, και άνθρωποι που έχουν βιώσει λάθη ή έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση. Κάθε μέρα, αυτοί οι άνθρωποι ζουν μια αόρατη ψυχολογική πολιορκία που εισάγει φόβο και άλλοτε απελπισία στην καθημερινότητά τους.

Τα funds που διαχειρίζονται τα δάνεια αυτά δεν περιορίζονται μόνο στη διεκδίκηση των οφειλών. Εφαρμόζουν τακτικές πίεσης που, αν και μπορεί να φαίνονται νόμιμες, έχουν εξουθενωτικές επιπτώσεις. Απότομες νομικές ενέργειες, κατασχέσεις χωρίς προειδοποίηση και πλειστηριασμοί που διεξάγονται με εξπρές διαδικασίες δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο ο οφειλέτης αισθάνεται παγιδευμένος και ανίσχυρος. Η προγραμματισμένη τακτική του «ροκανίσματος του χρόνου έως τον πλειστηριασμό» προσφέρει μια ψευδαίσθηση διαπραγμάτευσης, ενώ ουσιαστικά οδηγεί σε αδιέξοδο. Ο χρόνος, αντί να είναι εργαλείο για την εξεύρεση λύσης, μετατρέπεται σε μέσο πίεσης, και όταν η απειλή του πλειστηριασμού γίνει άμεση, ο οφειλέτης βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα εκβιαστικό δίλημμα: να αποδεχθεί οποιουσδήποτε όρους του τεθούν — ακόμα κι αν είναι υπερβολικά επαχθείς — προκειμένου να διασώσει την κατοικία του. Συχνά, οι όροι αυτοί δεν στοχεύουν σε μια βιώσιμη ρύθμιση, αλλά σε διατήρηση του ελέγχου του fund επί του ακινήτου.

Η απώλεια στέγης δεν είναι απλώς μια υλική απώλεια. Το σπίτι έχει συναισθηματική αξία· είναι ο τόπος των αναμνήσεων και της οικογενειακής συνοχής, και η απειλή απώλειάς του διαταράσσει την ψυχολογική ευεξία του ατόμου, προκαλώντας συναισθήματα αδυναμίας και ματαίωσης.

Η ψυχολογική επιβάρυνση από αυτή την κατάσταση είναι εμφανής. Μελέτες έχουν καταδείξει ότι η έκθεση στην απειλή απώλειας κατοικίας σχετίζεται με σημαντική αύξηση ποσοστών κατάθλιψης και αγχωδών διαταραχών. Έρευνες που δημοσιεύονται στο International Journal of Social Psychiatry επιβεβαιώνουν ότι η οικονομική ανασφάλεια και η συνεχής πίεση από δανειστές μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Αυτές οι συνθήκες δεν συνιστούν απλώς «ψυχολογική δυσφορία», αλλά οδηγούν σε διάλυση της καθημερινής ζωής, με πολλούς ανθρώπους να απομονώνονται κοινωνικά ή να βλέπουν την οικογένειά τους να διαλύεται υπό πίεση.

Απαιτούμενες Πολιτικές Παρεμβάσεις

Οι πολιτικές και θεσμικές παρεμβάσεις πρέπει να εστιάζουν στον άνθρωπο και όχι στους αριθμούς. Είναι απαραίτητο να σταματήσει η θεσμική σιωπή απέναντι σε φαινόμενα συστηματικής πίεσης και επιθετικής διεκδίκησης, που αγνοούν την ανθρώπινη διάσταση του προβλήματος. Η απονομή δικαιοσύνης δεν μπορεί να είναι απλώς θέμα αριθμών και προθεσμιών, αλλά πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες ζωής και την ψυχολογική πίεση που βιώνει ο οφειλέτης. Η πολιτεία οφείλει να θεσπίσει ένα σαφές και υποχρεωτικό πλαίσιο δεοντολογίας για τα funds και τους servicers, υποχρεώνοντάς τους να ανταποκρίνονται σε αιτήματα ρύθμισης, αλλά και να επαναφέρει ρυθμίσεις που θα προσφέρουν στον οφειλέτη κάποια ελευθερία, όπως η επαναφορά του άρθρου 998 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Η ψυχική φθορά, η αγωνία για το αύριο και η διαρκής αβεβαιότητα δεν είναι αόρατες συνέπειες – είναι η σκληρή πραγματικότητα για χιλιάδες νοικοκυριά. Το κράτος έχει υποχρέωση να προστατεύσει όχι μόνο την πρώτη κατοικία αλλά και την κοινωνική συνοχή. Χρειάζεται ένα θεσμικό περιβάλλον που να αντιμετωπίζει την απώλεια σπιτιού ως έσχατη λύση, όχι ως μια τυπική διαδικασία. Είναι απαραίτητη η δημιουργία μίας κοινωνίας που να μη θεωρεί την απώλεια στέγης ως απλή στατιστική συνέπεια για όσους έχουν χρέη, διότι κάθε σπίτι που χάνεται, σημαίνει και μία αναπόφευκτη κοινωνική φθορά.

Σπυρίδων Α. Σκιαδόπουλος
Δικηγόρος Κέρκυρας
ΜΔΕ Εμπορικό & Οικονομικό Δίκαιο ΑΠΘ