Καύσωνας: Ανησυχία από την Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ

Η Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ εξέδωσε επείγουσα ανακοίνωση σχετικά με τον αναμενόμενο καύσωνα που θα πλήξει τη χώρα μας τις επόμενες 24 ώρες. Ο οργανισμός παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες για την εκδήλωση της θερμικής καταπόνησης, προσδιορίζει τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και προσφέρει χρήσιμες συμβουλές για την αποτελεσματική διαχείριση των συμπτωμάτων.

Τα τελευταία χρόνια, η κλιματική αλλαγή έχει επιφέρει σημαντική αύξηση στη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων, με τον παρατεταμένο καύσωνα και το φαινόμενο του θερμικού θόλου (heat dome) να είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αυτές οι ατμοσφαιρικές συνθήκες περιλαμβάνουν ιδιαίτερα υψηλές πιέσεις που περικλείουν θερμό αέρα στην κατώτερη ατμόσφαιρα, δημιουργώντας ένα «θόλο» που εμποδίζει τη φυσική ψύξη και οδηγεί σε δραματική αύξηση της θερμότητας.

Η συνεχής έκθεση σε τέτοιες υψηλές θερμοκρασίες δεν επηρεάζει μόνο τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, αλλά προκαλεί και παρατεταμένη θερμική καταπόνηση, με σοβαρές συνέπειες για τη δημόσια υγεία. Οι καύσωνες αυξάνουν τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα, κυρίως στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, με πολυσυστηματικές διαταραχές να είναι συχνά το αποτέλεσμα.

Σημαντικές Πληροφορίες για την Παθοφυσιολογία

Όταν ο ανθρώπινος οργανισμός εκτίθεται σε ακραία θερμικά φορτία για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, οι φυσιολογικοί μηχανισμοί διατήρησης της ομοιοστασίας αρχίζουν να δυσλειτουργούν. Οι βασικές διαταραχές περιλαμβάνουν:

Ανεπαρκή αποβολή θερμότητας: Εάν ο οργανισμός δεν μπορεί να αποβάλλει τη θερμότητα λόγω μειωμένης εφίδρωσης ή αγγειοδιαστολής, η θερμοκρασία του σώματος μπορεί να φτάσει σε επικίνδυνα επίπεδα, προκαλώντας υπερθερμία.
Διαταραχές ηλεκτρολυτών: Η αφυδάτωση από την υπερβολική απώλεια υγρών οδηγεί σε ανισορροπίες βασικών ηλεκτρολυτών, όπως το νάτριο και το κάλιο, που επηρεάζουν τη λειτουργία της καρδιάς και των μυών.
Οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδης αντίδραση: Η υπερθερμία αυξάνει το κυτταρικό στρες, προκαλώντας αντίστοιχες φλεγμονώδεις αντιδράσεις.
Μειωμένη αιμάτωση ζωτικών οργάνων: Η αυξημένη θερμική καταπόνηση μπορεί να οδηγήσει σε πτώση της αρτηριακής πίεσης και περιορισμό της παροχής οξυγόνου σε ζωτικά όργανα, οδηγώντας σε ισχαιμικές βλάβες.

Κλινικές Εκδηλώσεις και Σημαντικά Συμπτώματα

Η θερμική καταπόνηση μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την ένταση και τη διάρκεια της έκθεσης. Οι κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν:

Θερμική εξάντληση: Μια πρώιμη και συχνή εκδήλωση, με συμπτώματα όπως κόπωση, ζάλη, ταχυκαρδία και μυϊκές κράμπες.
Θερμοπληξία: Η πιο σοβαρή μορφή θερμικής καταπόνησης, θεώρηση επείγουσας ιατρικής κατάστασης, με υψηλό πυρετό, νευρολογικές διαταραχές και απουσία εφίδρωσης. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε πολυοργανική ανεπάρκεια.
Επιδείνωση χρόνιων νοσημάτων: Υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι για ασθενείς με προϋπάρχουσες παθήσεις, όπως καρδιοαγγειακές ή αναπνευστικές διαταραχές.
Επιδράσεις στη λειτουργία του ήπατος και του κεντρικού νευρικού συστήματος: Σε σοβαρές περιπτώσεις, η θερμική καταπόνηση μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο ήπαρ και σοβαρές νευρολογικές διαταραχές.

Ευπαθείς Ομάδες του Πληθυσμού

Κάποιες ομάδες του πληθυσμού είναι πιο ευάλωτες στις συνέπειες της θερμικής καταπόνησης. Αυτές περιλαμβάνουν:

Ηλικιωμένοι: Συχνά έχουν μειωμένη ικανότητα να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του σώματος και ενδέχεται να πάσχουν από χρόνιες παθήσεις.
Βρέφη και νήπια: Οι μηχανισμοί τους ρύθμισης της θερμοκρασίας δεν είναι πλήρως αναπτυγμένοι.
Άτομα με χρόνια νοσήματα: Διαταραχές υγειονομικού ενδιαφέροντος μπορούν να επιδεινωθούν από τη θερμική καταπόνηση.
Άτομα με ψυχιατρικά νοσήματα: Δυσκολίες στην αυτοφροντίδα επηρεάζουν την ικανότητα τους να προστατευτούν από τις συνέπειες της ζέστης.
Εργαζόμενοι σε εξωτερικούς χώρους και αθλητές: Υψηλή σωματική δραστηριότητα και έκθεση σε ήλιο αυξάνουν τον κίνδυνο.

Προληπτικά Μέτρα και Αντιμετώπιση

Η πρόληψη της θερμικής καταπόνησης είναι κρίσιμη και απαιτεί την υιοθέτηση αποδεδειγμένων πρακτικών:

Επαρκής Ενυδάτωση: Η συστηματική πρόσληψη υγρών είναι θεμελιώδης, αποφεύγοντας τα αλκοολούχα και καφεϊνούχα ποτά.
Προσαρμογή περιβαλλοντικών συνθηκών: Η παραμονή σε δροσερά και σκιερά μέρη, αποφεύγοντας τις δραστηριότητες στις θερμές ώρες, μπορεί να είναι σωτήρια.
Ιατρική παρακολούθηση: Ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά, ώστε να αναγνωρίζονται άμεσα τυχόν συμπτώματα.
Αντιμετώπιση της Θερμοπληξίας: Απαιτείται άμεση δράση, όπως η ψύξη του σώματος και η ενυδάτωση με ισοτονικά υγρά.

Η συχνότητα και η διάρκεια των καυσώνων, καθώς και τα φαινόμενα θερμικού θόλου, κρίνεται ότι αποτελούν σοβαρό δημόσιο πρόβλημα. Η πρόληψη και η έγκαιρη ιατρική παρέμβαση είναι θεμελιώδεις στην ελαχιστοποίηση των συνεπειών αυτών των συνθηκών και στην προστασία της δημόσιας υγείας.

Η Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών καλεί όλους τους επαγγελματίες υγείας και την κοινωνία να συμβάλλουν στην ενημέρωση και την προετοιμασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που εγκυμονεί αυξανόμενους κινδύνους για την υγεία μας.